Wat willen we bereiken?
Als gemeente streven wij ernaar om de impact van de risico’s te minimaliseren. Dit betekent dat we een weerstandsvermogen nastreven dat op z’n minst voldoende is. Hiervoor houden we een factor aan tussen de 1,0 en 1,4 (“voldoende” volgens de nota risicomanagement, weerstandsvermogen en kengetallen) ten opzichte van het benodigde weerstandsvermogen.
Wat gaan we daarvoor doen?
De nu voorliggende jaarrekening 2024 baseren we op de actualisatie van risico’s, opgenomen in de programmabegroting 2024. Dit op basis van de uitgangspunten van de nota risicomanagement, weerstandsvermogen en kengetallen die is vastgesteld in de raad van december 2023.
Hieronder lichten we dit toe met een opsomming van de onderwerpen en vervolgens per onderwerp een uitgebreide toelichting:
- Actualisatie van risico’s opgenomen in de programmabegroting 2024
- Het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico’s
Actualisatie van risico's opgenomen in de programmabegroting 2024
Om de risico's van Gemeente de Fryske Marren in kaart te brengen is in samenwerking met de teams een risicoprofiel opgesteld. In het onderstaande overzicht wordt echter alleen het aantal risico's gepresenteerd met de hoogste bijdrage aan de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit met een maximum van 20.
bedrag x € 1.000 | |||||
Belangrijkste financiële risico's | |||||
Risico-nummer | Risico | Kans | Maximaal financieel gevolg | Invloed | Beheersmaatregelen |
|---|---|---|---|---|---|
R140 | Open einde regelingen Sociaal Domein | 70% | € 3.000.000 | 18.61% | Betere monitoring (eigen organisatie en landelijke ontwikkelingen) |
R98 | Elektriciteitsnetwerk | 70% | € 1.500.000 | 9.29% | Tijdig aanmelden van nieuwe plannen bij netbeheerder. |
R112 | Toename demonstraties, spanningen en opstoten/rellen | 75% | € 1.000.000 | 6.64% | Tijdelijke beheersmaatregel is beroep op tijdelijke handhavers en compensatieregelingen vanuit het rijk. Bij pieken specifiek extra inhuren. Daar waar noodzakelijk is het inzetten van cameratoezicht van bestuur en/of het inzetten van particuliere beveiliging. |
R104 | Rampen en crisis (GRIP 4). | 20% | € 3.500.000 | 6.14% | Afronden van het crisisplan. Opleiden en trainen van betrokken crisismedewerkers. De crisisorganisatie is volledig ge-update en wordt structureel onderhouden. Dit zijn risico beperkende maatregelen, preventief kan dit niet beheerst worden. |
R113 | Uitvoeringsprogramma woningbouw | 50% | € 1.000.000 | 4.42% | Inhuur van externen. Vinger aan de pols houden, regie houden/monitoren van de woningbouw door middel van dashboard. Meer plannen dan het uiteindelijke doel. |
R139 | Ontwikkeling nieuw warmtenet | 75% | € 500.000 | 3.34% | Informatie ophalen bij externe partijen. Kennis en deskundigheid in huis halen. |
R136 | Krappe arbeidsmarkt | 50% | € 750.000 | 3.34% | Actualiseren strategische personeelsplanning, specifiek inhuren. |
R138 | De klimaatverandering, hoge worteldruk, laag grondwaterstand (peil) en veenweideproblematiek | 90% | € 300.000 | 2.40% | Bermen aanvullen, herstellen straatwerk, Frezen/schuren wortelopdruk in asfalt/wegen, Verzakkingen asfalteren bakfrezen, toepassen van verkeersmaatregelen. |
R130 | Inbraak IT-systemen | 50% | € 500.000 | 2.22% | Periodiek actualiseren actieplan informatieveiligheid. Nulmeting uitvoeren voor BIO-cyclus. |
R135 | Extreme inflatie | 25% | € 1.000.000 | 2.21% | 3x per jaar (PN, VJR en NJR) is mogelijkheid om bedrag bij te stellen. |
R115 | Verzakking wegen, bermen en kunstwerken | 75% | € 300.000 | 2.00% | Onderhoud prioriteren op kwaliteitsniveau, grondwaterstanden monitoren. |
R132 | Toename ziektes en plagen in groen en water | 60% | € 350.000 | 1.87% | Verhogen van de bio-diversiteit: zorgen voor meer insecten die natuurlijke bestrijding leveren. Strategische communicatie met inwoners. Werkzaamheden verrichten om soorten uit het water te halen, actualiseren van beheerplan. |
R72 | Veiligheidsregio Fryslan. AB-besluiten met grote financiele gevolgen (openeinde regeling) | 50% | € 400.000 | 1.78% | Beoordelen voorstellen VRF en polsen andere gemeenten (ambtelijk en bestuurlijk vooroverleg) |
R105 | Rampen en crisis (GRIP 3) (gemeentegrens overschrijdend) | 10% | € 2.000.000 | 1.78% | Actualiseren van het crisisplan. Dit is nu onderhanden. Opleiden en trainen van betrokken crisismedewerkers (van GRIP 1 tot en met GRIP 4). De crisisorganisatie is volledig ge-update en wordt structureel onderhouden. |
R88 | Onvoldoende kavels verkopen (woningbouw) | 10% | € 2.000.000 | 1.78% | De uitvoering van het uitvoeringsagenda volkshuisvestingprogramma De Fryske Marren 2024-2028. Slim programmeren. |
R40 | Systemen of data (deels) niet beschikbaar door onbevoegde toegang | 25% | € 750.000 | 1.67% | In de organisatie structureel bewustwording creëren met behulp van software. Nieuwe medewerkers ontvangen bij indiensttreding een basiscursus informatiebeveiliging en privacy. Inzetten van detectie en response software. Leveranciers structureel beoordelen. Periodiek actualiseren van Actieplan Informatieveiligheid. Daarnaast de BIO-actielijst met beheersmaatregelen actueel houden en laten vaststellen door de Directie. Rapporteren over de voortgang aan de Directie gaat conform de P&C cyclus. |
R25 | Rentelast stijgt mogelijk fors | 90% | € 200.000 | 1.60% | Rentebudget vroegtijdig verhogen |
R96 | Onvoldoende kavels verkopen (bedrijventerreinen) | 30% | € 500.000 | 1.33% | Kritisch blijven op vestiging bedrijven. Kwaliteit van bedrijventerreinen op peil houden. |
R131 | Datalek (Grote omvang) | 25% | € 500.000 | 1.12% | In de organisatie structureel bewustwording creëren met behulp van software. Nieuwe medewerkers ontvangen bij indiensttreding een basiscursus informatiebeveiliging en privacy. Periodiek actualiseren van het privacy beleid en datalek procedures. Opstellen van verwerkersovereenkomsten. Uitvoeren van DPIA’s. Rapporteren over de bevindingen en risico’s aan de Directie conform de P&C cyclus. |
R94 | Lager exploitatieresultaat | 50% | € 250.000 | 1.11% | Jaarlijkse hercalculeren van exploitaties |
Onder de kolom invloed wordt verstaan: de invloed van het risico op het benodigde weerstandsvermogen.
Op basis van de ingevoerde risico's is een risicosimulatie uitgevoerd. De risicosimulatie wordt toegepast omdat het reserveren van het maximale bedrag ongewenst is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Onderstaande figuur en de bijhorende tabel tonen de resultaten van de risicosimulatie.
Uit de grafiek en de bijbehorende tabel volgt dat 90% zeker is dat alle risico's kunnen worden afgedekt met een bedrag van afgerond € 8.000.000 (benodigde weerstandscapaciteit).
Benodigde weerstandscapaciteit bij verschillende zekerheidspercentages | |
Percentage | Bedrag |
|---|---|
5% | € 2.992.273 |
10% | € 3.457.292 |
15% | € 3.801.455 |
20% | € 4.090.800 |
25% | € 4.349.822 |
30% | € 4.591.678 |
35% | € 4.821.067 |
40% | € 5.046.422 |
45% | € 5.275.888 |
50% | € 5.501.006 |
55% | € 5.728.623 |
60% | € 5.961.975 |
65% | € 6.207.879 |
70% | € 6.470.664 |
75% | € 6.764.656 |
80% | € 7.089.598 |
85% | € 7.479.645 |
90% | € 7.987.090 |
95% | € 8.765.242 |
Nieuwe ontwikkelingen
Het is belangrijk om ook nieuwe risico’s in beeld te brengen. Daarom houden we scherp alle nieuwe ontwikkelingen in de gaten. Hieronder een overzicht van wat er in 2025 speelt.
Onzekerheid Gemeentefonds
Als gemeente ontvangen wij bijna de helft van onze inkomsten via het gemeentefonds. Het kabinet kort het gemeentefonds vanaf 2026 fors. Hierdoor krijgen gemeenten vanaf 2026 onvoldoende geld om hun taken uit te voeren (het financiële ravijn genoemd). De taken en middelen van onze gemeente zijn daarom op langere termijn niet in balans.
Wethouderspensioenen
Met ingang van 2027 wordt het nieuwe pensioenstelsel van kracht. In eerste instantie is de APPA hierbuiten gelaten. De verwachting is nu dat deze pensioenen met ingang van 2028 alsnog over gaan naar het nieuwe stelsel. Dat betekent dat de pensioenen van onze (oud-)wethouders overgedragen worden naar een pensioenfonds. Bij deze overgang moet een kapitaal overgeheveld worden. De rekenregels hiervoor zijn nog niet bekend maar kunnen afwijken van de rekenregels die wij hanteren voor onze voorziening. Dit kan (forse) voor- of nadelen tot gevolg hebben. In de loop van 2025 vindt er een onderzoek plaats in opdracht van het ministerie van BZK over de hoogte van de voorzieningen van gemeenten. De uitkomsten van dit onderzoek zullen ons naar verwachting een globaal inzicht geven of de voorziening toereikend zal zijn of niet.
Structurele inzet algemene reserve
Het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve is dat deel dat niet nodig is voor het afdekken van risico's (weerstandsvermogen). Van dit vrij besteedbare deel kan een gemeente jaarlijks 10% inzetten voor het afdekken van structurele lasten. Voorwaarde hiervoor is dat de solvabiliteit groter of gelijk is aan 20%. Bij de programmabegroting 2025-2028 is van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Op basis van het financieel meerjarenperspectief voor de begroting 2025 is in de jaren 2026, 2027 en 2028 respectievelijk € 1.477.000, € 1.459.000 en € 1 016.000 vanuit de algemene reserve ingezet als structurele dekking. Voor alle jaren wordt voldaan aan de solvabiliteitseis. Het risico is dat deze gelden worden ingezet als dekking voor structurele middelen, maar dat dit geen structurele dekking is omdat deze alleen voor een jaar inzetbaar zijn. Het is een methodiek die jaarlijks inzetbaar is door gemeenten wanneer wordt voldaan aan een bovengenoemde randvoorwaarden. Jaarlijks wordt beoordeeld of deze methodiek wordt ingezet. Hierdoor wordt het risico verkleind.